Nietypowy pracownik kolejowy

Wynagrodzenie tego pracownika, w ostatniej dekadzie 19. wieku, to dwadzieścia (południowoafrykańskich) centów dziennie i pół butelki piwa tygodniowo. Wygląda to na okropny wyzysk, prawda? Ale czytajmy dalej,

Historia zaczyna się od zwrotniczego Jamesa Wide’a, typowego kolejarza na kolei łączącej Cape Town (Kapsztad) z Port Elizabeth (obecnie Gqeberha) w dzisiejszej Republice Południowej Afryki. Pracował on na stacji Uitenhage (obecnie Kariega) i popisywał się wśród kolegów przeskakiwaniem z wagony do wagonu między pociągami w ruchu. Niestety któregoś popołudnia w 1877 roku skok się nie udał i James wpadł pod pociąg, który obciął mu obie nogi. Oznaczałoby to koniec jego pracy, ale zrobił sobie proste drewniane protezy i zarząd kolei pozwolił mu pracować dalej. Oczywiście poruszanie się sprawiało mu dużą trudność, zwłaszcza, że mieszkał prawie kilometr od stacji.

^{Samiec pawiana niedźwiedziego}

Któregoś dnia na targu zwrócił uwagę na pawiana, wychwalanego przez sprzedawcę jako bardzo inteligentnego (dla pedantów: był to pawian niedźwiedzi, Papio ursinus). James błagał sprzedawcę by mu podarował tę małpę, i w końcu sprzedawca uległ z litości dla inwalidy. James początkowo nauczył pawiana, którego nazwał Jack, by pchał jego wózek inwalidzki między domem a stacją.

W czasie pracy Jamesa Jack pozostawał z nim na stacji. Wkrótce James zauważył, że pawian śledzi i powterza jego ruchy przy nastawianiu zwrotnic. Postanowił to wykorzystać i nauczył Jacka by sam ustawiał zwrotnice na tor którego numer pokazywał mu James na palcach. W następnym etapie szkolenia numer toru był oznajmiany gwizdkiem: jeden gwizdek – tor 1, dwa gwizdki – tor 2, itd.

Oto James i Jack przy pracy:

Współpracowali z sobą przez miesiące przy pełnej akceptacji pozostałego personelu stacji. Ale pewnego dnia jakiś pasażer zobaczył małpę obsługującą zwrotnice i złożył skargę do zarządu kolei. Przyjechał inspektor, który postanowił poobserwować ich pracę przez kilka dni. Ku swojemu zdziwieniu zobaczył, że Jack zawsze dokładnie wykonuje sygnały Jamesa i nie robi niczego co zagrażałoby bezpieczeństwu ruchu pociągów. I nastąpił happy end: pawian został oficjalnie zarejestrowany jako pracownik pod nazwiskiem Jack Signalman, dostał numer służbowy i wynagrodzenie o którym napisałem na początku. W ciągu dziewięciu lat pracy na kolei Jack nigdy nie popełnił żadnego błędu.

Jack zmarł na gruźlicę w 1890 roku. Jego czaszka jest zachowana w Albany Museum, w Makhanda (ówczesna nazwa Grahamstown)